به گزارش پایان تیتر، انتخاب یک مشاور و به نوعی کاربلد و حرفه‌ای و مراجعه به یک مرکز مشاوره که مشاوران خوبی داشته باشد، جزء دغدغه برخی افراد محسوب می‌شود که سبب می‌شود مدام در حال پیگیری از اطرافیان باشند، البته حق هم دارند، زیرا با یک انتخاب اشتباه شاید روند زندگیشان و یا انتخابشان را دچار مشکل کند.

مشاور کیست؟

در دانشنامه آزاد جهانی مشاوره به شرح زیر تعریف شده است: مشاوره، مشورت و دریافت کمک اطلاعاتی دربارهٔ یک موضوع است که بین مراجع (کمک‌گیرنده) و متخصص (مشاور) انجام می‌گیرد. مشاوره در موضوعات و زمینه‌های مختلف علمی و برای اهداف گوناگون انجام می‌شود که در میان مردم، بیشتر جنبهٔ روانشناختی آن (مشاورهٔ روانشناسی) معروف است که هدف از آن بهبود وضعیت روحی–روانی و کیفیت‌بخشی به زندگی مراجع از جهت روانی‌ است. مشاور، در مشاوره‌های خانواده، شغلی، تحصیلی و توانبخشی نیز از مهارت‌های روانشناختی کمک می‌گیرد.

مشاوره اطلاعاتی و مشاوره ژنتیک نیز از انواع مشاوره‌اند که ارتباط مستقیم و مشخصی با روانشناسی ندارند.

همچنین در تعریفی دیگر واژه مشاوره به شرح زیر توصیف می‌شود:

مشاوره (Consultation)، کلمه‌ای عربی و یک مصدر است. معنای واژگانی آن، مشورت کردن و اقدام به تشکیل شورا و مشورت با دیگران است. رایج‌ترین کاربرد واژهٔ مشاوره، به‌ویژه در میان مردم عادی، به معنی مشاورهٔ روانشناختی و روان‌درمانی از طریق ارتباط رو در رو است. در این کاربرد، تعریف مشاوره، «اقدام حمایت‌گرانه بر پایهٔ علوم روانشناسی» است و مشاوری که این اقدام حمایتگرانه را انجام می‌دهد، روانشناس است، به همین دلیل به مشاور، به ویژه در انگلیسی، روانشناس Psychologist) ‏) هم می‌گویند.

مشاور ممکن است به همه نوع مشکلات مراجعان رسیدگی کند و یا شاید صرفا در زمینه‌های خاصی مانند اعتیاد، اختلالات غذایی و…مشاوره دهد.

ویژگی‌های مشاور

مشاور زمان زیادی را صرف صحبت کردن با دیگران و کمک به آن‌ها در بیان احساساتشان می‌کند. مشاور باید در این حوزه آموزش‌های لازم را ببیند. یک مشاور باید در دیگران اعتماد و احساس راحتی ایجاد کند. او باید صبور و حساس بوده و درباره دیگران پیش داوری نکند و با همه افراد با هر سابقه‌ای بتواند کار کند.

مشاور نصیحت نمی‌کند!

افراد به دلایل مختلفی از جمله از دست دادن عزیزان، مشکلات ارتباطی، مسایل مربوط به ازدواج و یا بهبود روش زندگی به سراغ مشاور می‌روند. شغل مشاور این نیست که به دیگران نصیحت کند که چه کار بکنند. نقش مشاور تشویق دیگران برای دیدن انتخاب‌های موجود و یافتن راه‌های مخصوص خودشان برای ایجاد تغییرات مثبت است. مشاور برای کمک به مراجعین خود معمولا سبک خاصی از مشاوره (که به عنوان رویکرد تئوریکی مشاوره شناخته شده است) را بکار می‌برید.

چه چیزی مرا به مشاوره روانشناسی ترغیب کرده است؟

پیش از هر چیز باید به این سؤال پاسخ دهید.

پاسخ این پرسش ممکن است مسیر مشاوره را تغییر دهد:

• آیا فکر می‌کنم مشاور می‌تواند معجزه کند؟
• آیا فکر می‌کنم با مراجعه به مشاور می‌توانم تمام مشکلاتم را ساده و زود حل کنم؟
• آیا فکر می‌کنم امروزه مراجعه به مشاور یکی از نشانه‌های فرهیختگی و نزاکت است؟
• آیا می‌خواهم صرفا با یکی درددل کنم؟
• آیا می‌خواهم با مراجعه به مشاور، دهان اطرافیانم را ببندم تا دیگر به من پیله نکنند؟
• آیا واقعا از مسئله‌ای که برایم پیش آمده، آزرده و پریشان شده‌ام؟ اگر بله، آیا واقعا حاضرم برای برای بهبود وضع فعلی خود تلاش کنم؟
• آیا حاضرم برای حل مشکلات خود، مسئولیت‌پذیری و آگاهی بیشتری به‌دست بیاورم؟
• آیا شجاعتِ تصمیم‌گیری و رویارویی با ترس‌های خودم را دارم یا اینکه بدون میل به دانستن واقعیت، تنها می‌خواهم از مشاور برای پاک‌کردن صورت‌مسئله تأیید بگیرم؟

و….

اگر انگیزه و انتظارات خود را نشناسید، به احتمال بسیار زیاد جلسات مشاوره بی‌نتیجه خواهد بود؛ حتی ممکن است نتیجه‌ معکوس بگیرید.

چطور پیش از شروع مشاوره روانشناسی، مشاورم را بشناسم؟

امروزه بازار توصیه‌های موفقیت و سمینار‌های انگیزشی داغ است. نباید به این سادگی سرنوشت و آینده‌ی خود را در اختیار این‌وآن قرار داد.

کار عاقلانه این است که قبل از سرسپردگی و دنباله‌روی، از صلاحیت و شایستگی مشاور خود تقریبا مطمئن شوید.

براین‌اساس، اگر پس از واکاویِ انگیزه‌های خود به این نتیجه رسیدید که می‌خواهید برای حل مشکلات‌تان از مشاور کمک بگیرید، باید به چند نکته‌ی مهم توجه کنید:

• آیا مشاور مدنظرتان سایت، کانال یا صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دارد؟
• آیا در نشریه یا پایگاهی اینترنتی فعالیت می‌کند؟
• آیا به‌عنوان کارشناس، سابقه‌ حضور در رسانه‌های عمومی، مثل تلویزیون، رادیو و… را دارد؟
• آیا در دانشگاه تدریس می‌کند؟
• آیا سِمت اجرایی و مدیریتی دارد؟
• در چه زمینه و تا چه مقطعی تحصیل کرده است؟
• تخصص او چیست؟ یعنی در چه موضوع و چه شاخه‌ای تجربه و تبحر دارد؟ (برخی زمینه‌های بسیار مهم و تخصصی مشاوره عبارت‌اند از: ازدواج، خانواده، کودک و نوجوان، اعتیاد، تغذیه، ورزش، شغل و اقتصاد، تحصیل، حقوق و….)
• با چه نهاد‌هایی همکاری کرده است؟ چند سال؟ (بهزیستی، کمیته‌ی امداد، دادگستری، سازمان زندان‌ها و…)
• دیگران، به‌خصوص دیگر مراجعان، درمورد او چه می‌گویند؟
• مشاور را چه کسی به شما معرفی کرده است؟ خودِ شخص معرف چند وقت از خدمات مشاور مذکور استفاده کرده است؟
• فرد معرف، چقدر در حل مشکلات خودش موفق عمل کرده است؟ آیا نتیجه‌ی حاصل پایدار و مانا بوده است؟
• اگر نتیجه مطلوب نبوده است، قصور و کم‌کاری از طرف چه کسی بوده است؟ مراجعه‌کننده یا مشاور؟

و….

پس از شروع جلسات به چه نکاتی توجه کنم؟

پیش از هر چیز لازم است تلاش کنید مسئله و مشکل‌تان را بشناسید تا بتوانید آن را به‌خوبی به مشاور منتقل کنید. برای تحقق این هدف می‌توانید از خودِ مشاور کمک بگیرید. اطلاعات لازم را از مشاور پنهان نکنید. اگر نگران قضاوت او هستید، به‌صراحت بگویید: «مطلبی در نظر دارم که فکر می‌کنم اگر گفته شود، ممکن است مفید باشد، اما نگران واکنش شما هستم. هیچ دوست ندارم از طرف شما سرزنش یا تحقیر و مسخره شوم. متأسفانه این نگرانی مانع ابراز وجود من و باعث روراست‌ نبودنم با شما شده است. لطفا کمکم کنید تا بر این مشکل غلبه کنم.»

مشاور باید کسی باشد که در مقایسه با سایرین، بیش از همه به او اعتماد داشته باشید. اگر این‌طور نباشد، دارید نادانسته و ناخواسته عرصه‌ سوءاستفاده از خودتان را برای دیگران باز می‌کنید.

نکته‌ مهم دیگر، این است که مشاور حداکثر می‌تواند به شما پیشنهاد دهد، نه فرمان. پیشنهاد یا قضاوت مشاور، وحی منزل نیست و به‌سادگی می‌توانید آن را نپذیرید. همچنین، وقتی آن را ناپذیرفتنی و ناشدنی می‌بینید، حق دارید این نکته را به او گوشزد کنید. هرگز چنین چیزی را ناگفته نگذارید، چون شما از زمان، انرژی و سرمایه‌ی اقتصادی خود مایه گذاشته‌اید. دریافت راهنماییِ موثق و معقول حق شماست. در ضمن، وظیفه‌ مشاور است که به شما بیاموزد یا لااقل کمک کند خودتان مسئله‌ی خودتان را حل کنید. چنین چیزی محقق نمی‌شود، مگر اینکه بین شما و مشاور، در مسیر حل مسئله، رابطه‌ای دوستانه شکل بگیرد.

برای جلوگیری از زیان‌های احتمالی چه کنم؟

به‌ هر ترتیب، مشاور هم انسان است و انسان هم موجودی ممکن‌الخطاست. ممکن است به‌دلیل برداشت نادرست از راهنمایی‌های او، درعوضِ بهبود وضع، به معضلات جدید دچار شوید. اگر می‌خواهید کار به چنین موقعیت‌های تلخی نرسد، لازم است از این مسئله مطمئن شوید که آیا مشاور مدرک و مجوز رسمی و معتبر دارد یا خیر. در این صورت اگر اختلافی بین شما بروز کند، می‌توانید شکایت خود را از مجرای قانونی پیگیری کنید.

اگر مشاورتان شما را به شرکت در فلان کارگاه یا دوره‌ آموزشی دعوت کرد، حتما باید مجوز رسمی و قانونی از نهاد‌های مرتبط داشته باشد؛ در غیر این صورت، در صورت بروز هرگونه مشکلی، دست شما به جایی نمی‌رسد و نمی‌توانید مسئله ار از طریق قضایی پیگیری کنید. پافشاری و تأکید روی این نکته به این دلیل است که امروزه ممکن است هرکسی ادعای مشاوره کند. راهنمای دیگران بودن، کار هرکسی نیست. این‌ها به کنار؛ از کجا مطمئنید فرد مدعی، با شما صادق است؟ شاید مشغول فعالیتی غیرقانونی است. واضح است که برای آسودگی خاطر، بهترین کار پرس‌وجو از نهاد‌های قانونی است.

ناهماهنگی بین نظام ارزشی خود و مشاورم را چطور تشخیص دهم؟

همان‌طور که گفته شد، هیچ‌کس بی‌عیب نیست، اما مشاور باید در مقایسه با دیگران، در زمینه‌ی مسئله‌ شما، بیشترین تخصص و اعتمادآفرینی، و کمترین و بی‌خطرترین اشکالات را داشته باشد. مشاور، نقش همراه شما را بازی می‌کند؛ اگر توانسته باشد بر مشکلات پیشین خود غلبه کند، به‌حق، صلاحیت همراهی شما را خواهد داشت. در این شرایط، او بلد راه است. اما در غیر این صورت، چه باید کرد؟

اثر مالکیت به ما نشان می‌دهد که راحت‌تر می‌توانیم برای دیگران تصمیم بگیریم، درحالی‌که اگر بخواهیم همان تصمیم را برای خودمان اتخاذ کنیم، به‌احتمال‌زیاد ماجرا بسیار متفاوت خواهد شد؛ لذا اگر در پاره‌ای از موارد، راهنمایی مشاور در نظر شما ناممکن، دشوار، بی‌فایده یا غیردوست‌داشتنی بود، چندان هم تعجب نکنید. بر همین اساس، برخی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است حین ارتباط با مشاور با آن‌ها روبه‌رو شوید، به‌قرار زیر است:
مشاور به من فرمان می‌دهد

فکر می‌کند من برده‌ی او هستم. اگر بخواهم، چون وچرا بیاورم، به‌جای گفتگو و تلاش برای شناخت دقیق مشکل و جستجوی راه‌حل مناسب سعی می‌کند، به هر طریقی مرا متقاعد کند که بیشتر از من می‌داند و تجربه‌اش بیشتر از من است. او به‌جای من و به‌نمایندگی از من تصمیم می‌گیرد.

مشاورم دیکتاتور و خودرأی است

به‌جای کمک به من، در پی اثبات درستی ادعای خویش است. می‌خواهد به من ثابت کند که نمی‌فهمم و چون برای حل مشکل خود به او نیاز دارم، پس باید مطیعش باشم. یکی از دوستانم برایم تعریف کرد که برای حل مسئله‌ای عاطفی به مشاوری مراجعه می‌کند. مشاور به او می‌گوید: «با توضیحاتی که دادی، مشخص است که آن خانم به شما علاقه ندارد.» بعد بین مشاور و دوستم بحث و جدل شکل می‌گیرد. مشاور درنهایت می‌گوید: «موفق نمی‌شوی با او ازدواج کنی.» دوستم جواب می‌دهد: «قول می‌دهم که با او ازدواج می‌کنم.» مشاور می‌گوید: «سر یک سکه‌ی طلا با تو شرط می‌بندم که نمی‌توانی!»

مشاور به علائق و توانمندی‌های من توجه نمی‌کند

راه‌حل و روشی به من پیشنهاد می‌کند که خودش نمی‌خواهد یا نمی‌تواند انجام دهد. من شرایط خاصی دارم که عملا اجرای راهنمایی و راه‌حل‌های مشاور را ناممکن می‌کند، اما او به این مسائل بی‌توجه است. گویی سواری است که از پیاده خبر ندارد. به‌قول‌معروف، نفسش از جای گرم درمی‌آید. بر همین اساس، گاهی عوض همدلی با من، مرا به پاک‌کردن صورت‌مسئله و فراموشی آن دعوت می‌کند.

مشاورم بخیل است

خوش ندارد من به موفقیت برسم. سعی می‌کند مرا همان‌جا که هستم، نگه دارد و از من بخواهد که به همین که دارم، راضی باشم. فکر می‌کند موفقیت من، منحصرا در اثر راهنمایی‌های اوست؛ لذا به خود اجازه می‌دهد که خط‌مشی زندگی‌ام را تعیین کنید.

مشاورم ترسوست

عافیت‌طلبی در وجود او موج می‌زند، آن‌چنان‌که حاضر نیست از منطقه‌ی امن خود خارج شود. نیاز به بقا، از او موجودی محافظه‌کار ساخته است که به‌جای رویارویی با مسائل، بیشتر مایل به مصالحه و سازش‌کاری است.

چنین مشاوری به‌طورحتم جسارت زورآزمایی با معضلات را از من سلب می‌کند.

مشاورم عاقل و دوراندیش نیست

این یکی واقعا ضعفی مهلک و چه‌بسا گناهی نابخشودنی است. مشاوری که نمی‌تواند پیامد راهنمایی‌هایش را تصور کند، چرا باید در مقام راهبر قرار گیرد؟

مشاورم به‌روز نیست

اندیشه‌ ارتجاعی و طرز فکری متعلق به دوران پارینه‌سنگی دارد. از شرایط فعلی دنیا، پیشرفت‌های جدید و آداب‌ورسوم جاری در جامعه‌ امروزی بی‌خبر است. فکر می‌کند آموزه‌های پیشین، همچنان لزوما می‌توانند پاسخ‌گوی مسائل نوین هم باشند.

مشاورم طمع‌کار است

برای جیب من کیسه دوخته است. استخوان لای زخم می‌گذارد تا در فرصت مناسب، از این آب گل‌آلود ماهی بگیرد. منفعت او وابسته به مشکلات من است. اگر مسئله‌ام حل شود، انگار نان او آجر شده است.

مشاورم منفعت‌طلب و نتیجه‌گراست

طرف‌دار «بردن به هر قیمتی» است. از نظر او هدف وسیله را توجیه می‌کند؛ لذا مثل ماکیاولیست‌ها پیشنهاد‌های غیراخلاقی و ضدارزشی می‌دهد. این پیشنهاد‌ها به عزت‌نفس من صدمه می‌زند.

مشاورم اثبات‌گراست

نمی‌تواند به فراتر از محسوسات بیندیشد. به‌محض اینکه از ادراک شمی و غریزی خود صحبت می‌کنم، روی احساس و اندیشه‌ام خط بطلان می‌کشد و مرا به خروج از دایره‌ی عقلانیت و منطق متهم می‌کند. از نظر او هرچه از نظر علمی ثابت نشود، مردود است. نمی‌تواند یا نمی‌خواهد محدودیت علم بشری را بپذیرد.

مشاورم ساکت است

بده‌بستان کلامی بین من و او تعریف نشده است.

درعوض، فقط با توجه و تمرکز به من نگاه می‌کند. منتظر است خودم جواب خودم را بدهم. آخر سر هم می‌گوید: «انتخاب با خود توست!»

مشاورم به من و مسئله‌ام دل نمی‌دهد

پیش از شنیدن کامل صحبت‌هایم جواب آماده در آستین دارد. برای تشریح و توضیح مشکلاتم به من امان نمی‌دهد. یک لحظه به این فکر نمی‌کند که شاید مسئله‌ من لزوما تکرار مسائل مراجعان قبلی‌اش نباشد.

مشاورم فقط از تجربه‌های موفق خود می‌گوید

انگار که از هر عیب و نقصی مبراست و قرار است او الگو باشد و من دنباله‌رو. فکر می‌کند داشتن مشکل و تصمیم گیری اشتباه، به اعتبارش صدمه می‌زند. معتقد است جای چنین کسی روبه‌روی مشاور است، نه صندلی مشاور.

ویژگی‌های مشاور کارآمد چیست؟

چهار نکته‌ کلیدی هست که همواره در تصمیم‌گیری باید مدنظر قرار گیرد. اگر برای تصمیم‌گیری از مشاور کمک می‌گیرید، او نیز ملزم به رعایت این چهار نکته است: «مشاور موظف است باتوجه‌به علائق، توانایی‌ها، مصلحت‌ها و اولویت‌های مختص به شما تصمیم بگیرد، نه خودش.»

در ضمن، مشاور باید به شما کمک کند که خودتان تصمیم‌گیری را بیاموزید. در غیر این صورت، موفقیت شما متعلق به او و مسئولیت شکست‌تان هم به‌عهده‌ او خواهد بود. مطابق تعریف مشاوره، وظیفه‌ مشاور، فکرکردن با شماست، نه برای شما.

دیگر ویژگی‌های مهم مشاور کارآمد

غیر از این دو نکته، سایر ویژگی‌ها را به‌قلم «باربارا دی آنجلیس»، به‌نقل از کتاب «از باربارا بپرسید» بخوانید:

• اطمینان حاصل کنید که رابطه‌ی شما و مشاور یا روان‌درمانگرتان به‌ قدر کافی گرم و محبت‌آمیز است تا با احساس امنیت تمام بتوانید درمان شوید….
• اطمینان حاصل کنید که مشاور یا روان‌ درمانگر شما در گذشته، خود از مشاوره و روان‌درمانی بهره‌مند شده است و التیامی را که شما به‌دنبال آن هستید، خود نیز پیش‌تر در برخی جنبه‌های روحی‌اش به‌دست آورده است….
• اطمینان حاصل کنید مشاور و روان‌ درمانگر شما، هم بر کشف منبع و منشأ الگو‌های رفتاری و احساسیِ ناخواسته‌ی شما تمرکز کرده است و هم راه‌ها و روش‌هایی عملی و ملموس و قابل‌اجرا به شما ارائه می‌دهد… هر مشاور و روان‌درمانگرِ خوب به شما تکلیف و تمرین‌هایی خواهد داد تا بتوانید در عمل، میزان تحول و پیشرفت درونی خود را در زندگی بسنجنید.
• بسیار مهم است که از همان اولین جلسه‌ حضور در مقابل مشاور و روان‌ درمانگر، تغییرات و پیشرفت‌هایی را مشاهده کنید و استفاده‌های عملی چشمگیری ببرید. مضحک و احمقانه است که باور داشته باشیم باید ده‌بیست جلسه صبر کنیم تا به‌تدریج شاهد تغییر و پیشرفت زندگی خود باشیم.

انتهای پیام/